Мэдээллийн төрлүүд: Unstructured, Semistructured & Structured

Мэдээллийн эмх цэгцтэй байдлыг 3 хүчин зүйлээр тодорхойлдог:
- нэгтгэсэн түвшин
- нямбай алдаагүй байдал
- цаг хугацаа

Unstructured мэдээлэл гэж дэлгэрэнгүй, одоо үе болон одоотой холбоотой өнгөрсөн үеийн мэдээлэл, байгууллагын дотоод үйл ажиллагааг хамарсан мэдээллийг хэлнэ.
Structured мэдээлэл гэж товч, нэгтгэсэн, одоо үеийн бус, илүүтэй ирээдүй цагт чиглэсэн, гадаад дотоод үйл ажиллагааг хамарсан мэдээлэл байна.
Semistructured мэдээлэл гэж дээрх 2-ыг хоёолсон мэдээллийг хэлнэ.

Мэдээллийн системийн менежмент

Шийдвэр гаргахад компьютерт суурилсан 6 төрлийн мэдээллийн систем нь шийдвэр гаргагчдыг хангадаг.
- Transaction processing system (TPS): үйл явцын шийдвэр гаргахад доод түвшиний менежерүүдэд тусална
- Management Information System (MIS): тактизийн шийдвэр гаргахад дунд түвшиний менежерүүдэд тусална
- Decision Support System (DSS)& Executive Information System (EIS): стратегийн шийдвэр гаргахад дээд түвшиний менежерүүдэд тусална
- Office Automation System (OAS): үр дүнтэй ажлын нөхцөл бий болгоход гар ажиллагааг багасгах
- Expert System: тодорхой асуудлыг шийвдэрлэхэд бүхий л түюшинд ашиглана

Examples of computer based information systems used in production

Систем анализ ба дизайн
Систем анализ ба дизайны талаар мэдлэг нь таны ажил, хувь хүний бүтээмжитйг сайжруулах, эрсдэлээс сэргийлэх талаар танд тусална. Системийн анализ, дизайн нь 6 үе шаттай бөгөөд үүнийг системийн хөгжлийн амьдралын цикл гэдэг. Систем гэдэг нь зорилгоо биелүүлэхийн тулд ажил үүргээ харилцан гүйцэтгэхтэй холбоотой хоорондоо хамаатай бүрэлдэхүүнүүдийн цуглуулга юм. Байгууллагын компьютер дээр суурилсан мэдээллийн систем нь техник хангамж, программ хангамж, хүн, процедур, өгөгдөл, холбоог бүгдийг агуулна. Системийн анализ, дизайн, гүйцэтгэлийг хийдэг хүнийг систьем аналист гэнэ.


Интернэтийн түүх
Интернэт хэмээх мэдээллийн чөлөөт ертөнц нь 1969 онд АНУ-ын Батлан хамгаалах яамны зориулалтаар үүссэн бөгөөд, тэр үеэс эхлэн компьютерийн ертөнцийг юутай ч зүйрлэшгүйгээр өөрчилж, мэдээлэл харилцаа холбооны түүхэнд хязгааргүй их хувьсгал хийсэн билээ. Түүгээр ч барахгүй хормын дотор дэлхий ертөнцийг хамрах чадвар, мэдээлэл түгээх механизм, газар зүйн байрлалаас үл хамааран хувь хүмүүсийг хамтран ажиллах харилцаанд орох хэрэгсэл нь болж чадсан юм.
Интернэтийн түүх нь асар олон талын хүрээг хамардаг бөгөөд, түүгээрээ ч зөвхөн компьютерийн болон техникийн салбарыг бус, нийгэм, электрон худалдаа, мэдээлэл олж авах үйл ажиллагааг ч бас хамардаг.

Email (Electronic Mail)

Имэйл буюу электрон шуудангийн систем нь Интернэтийн хамгийн өргөн тархсан үйлчилгээний нэг бөгөөд имэйлийн хаягаар дэлхийн аль ч өнцөг булан бүрээс өөр хоорондоо захидлаар харилцахын зэрэгцээ файл хавсарган, мэдээлэл харилцан солилцож, мөн сервер компьютер лүү хандан бусад төрлийн үйлчилгээг авч болно. Өнөөдөр имэйлийн олон янзын программ хангамжуудыг ашиглаж байгаа ч зарим хэсэг нь Интернэтийн вэб хуудсаар дамжуулан имэйлийн үйлчилгээг авах боломжтой байдаг. Энэ үйлчилгээг webmail гэж нэрлэдэг.

Өргөн тархсан имэйлийн программууд:
1. Netscape Messenger
2. Outlook Express
3. Microsoft Outlook
4. Eudora Pro/Lite
5. Internet Mail

Browser

Browser нь Вэб хуудас хайж үзэхэд зориулагдсан тусгай программ юм. Хамгийн өргөн дэлгэрсэн браузерууд бол Netscape Navigator, Microsoft Internet Explorer ба Spyglass Mosaic ордог. Эдгээр нь техт төдийгүй бас зураг үзүүлэх чадвартай программууд юм. Орчин үеийн браузерууд нь дуу, видео оролцсон мультмедиа мэдээлэл гаргах боломжтой байдаг.

Communications software

- Dial-Up Networking
- Advanced Dialer
-Hyper Terminal
- Trumpet Winsock

Search Engines - хайлтын систем

Интернэт гэдэг мэдээллийн хөлгүй их далай. Зарим хүмүүс интернэтэд ормогц хүссэн мэдээллээ аяндаа олдох мэтээр ойлгодог явдал ч олонтой тохиолддог. Интернэтээс хэрэгцээт мэдээллээ хайж олно гэдэг нэлээд хугацаа шаардсан, түвэгтэй ажил байдаг билээ. Интернэтийн хэрэглэгчид сонирхож буй мэдээллээ "Хаанаас хайж эхлэх вэ?" гэсэн асуудалтай байнга тулгарч байдаг. Интернэт нь олон салангид мэдээллүүдийн хоорондох гипертекстэн холбоосууд болон бие даасан мэдээллүүдийг байрлуулахад зориулагдсан сүлжээ учраас мэдээлэл хайх нь зөвхөн хэрэглэгчдийн асуудал болж үлддэг.

Энэ асуудлыг тусгай хайлтын системүүдийн тусламжтайгаар шийдэж болох бөгөөд тэдгээрийг дараах бүлэгт ангилж болно.
- Хайлтын системүүд
- Хэд хэдэн хайлтын системүүд бүхий хуудсууд
- Каталогууд
- Сэдэвчилсэн хайлтын системүүд ба каталогууд
- Мэдээллийн цуглуулгууд

Их, бага ямар ч хэмжээний номын санд хэрэгцээт номоо олоход зохион байгуулалт сайтай католог тусалдагтай адил Интернэтэд хайлтын системүүд л хэрэглэгчийн гол хөтөч болдог. Хайлтын систем нь ердийн мэдээллийн сангийн ажиллах зарчимтай адил юм. Та ямар нэгэн асуулт болон түлхүүр үгүүдийг оруулсны дүнд тэдгээрийг агуулсан баримтуудыг олж авна. Хайлтын системүүдийн хувьд сервер дээрх мэдээллийн санг тусгай программын тусламжтайгаар байнга тоон дохиололд хувиргаж байдаг. Эдгээр тусгай программуудын үйл ажиллагааны үндэс нь таны өгсөн түлхүүр үгийг хайхад ашиглагдах индекс файлууд болно. Та энгийн асуулт, түлхүүр үгнүүдээс гадна төрөл бүрийн логик үйлдлүүд, бүлгүүд, загварууд болон нэрсийн жагсаалтаар, гарчгаар, үг хоорондын зайн өгөлт зэрэг аргыг ашиглан хайж болно. Түүнчлэн хэд хэдэн хайлтын системүүдээс мэдээллийг шууд хайх МЕТА системүүд ч бий. Каталогуудыг бүтээсэн хүмүүсээс гадна хэрэглэгчид өөрсдөө бүрдүүлж болно. Ийм каталогууд ихэвчлэн бизнес ба санхүү, улс гүрэн ба улс төр гэх мэт төрөл бүрийн сэдвээр бүлэглэгдсэн мэдээллүүдийн товч цэс маягтай байдаг. Бүлэг бүрт хамаарах мэдээллүүдийн тоо харилцан адилгүй байна. Каталогийг хайлт хийх боломжтой, боломжгүй гэсэн хоёр бүлэгт хуваадаг. Сэдэвчилсэн хайлтын системүүд болон каталогууд нь ихэвчлэн орон нутгийн хандлагатай байдаг бол мэдээллийн цуглуулгууд нь гадаад хэлээр бичигдсэн, төрөлжсөн товч цэсүүд хэлбэртэй байдаг байна.

Интернэтэд ихэнх мэдээлэл англи хэл дээр байдаг нь бусад орны хэрэглэгчдийн хувьд тийм ч амар зүйл биш юм. Ийм ч учраас сүүлийн үед олон орон Интернэтийн мэдээллийг орчуулан хувиргагч программууд, эх хэл дээрээ мэдээлэл хайх системүүд зохион хэрэглэх боллоо.
Вэб мэдээлэл үзэхэд интернэтэд байрлаж байгаа хаяг буюу URL (Uniform Resource Locator) -ийг мэдэж байх шаардлагатай. Хэрэв танд хэрэгцээт мэдээллийн тань хаяг байхгүй бол вэб мэдээллийн эх үүсвэрүүд рүү хандаж, хайж олоход зориулагдсан хайлтын системүүд интернэтээр дүүрэн байдаг гэж хэлж болно. Хайлт хийснээр уншиж барахааргүй олон мэдээлэл гарч ирэх нь бий. Эсвэл хайсан мэдээлллээ олж чадахгүй байх нь ч тохиолдоно. Энэ бүхэн нь таны хайлт хийж байгаа түлхүүр үгтэй холбоотой юм. Өөрөөр хэлбэл та туслах тэмдгүүдийг хайлт хийж байгаа түлхүүр үгтэйгээ хэр зэрэг зөв холбож ашигласнаас таны хайлтын үр дүн хамаарна. Хайлтын системүүд нь төрөл бүрийн мэдээллийн хаягийн бааз бөгөөд эдгээрийг бид үнэгүй ашиглаж хэрэгцээт мэдээллээ олж авах бүрэн боломжтой. Эдгээр хайлтын системүүд нь бүртгэж авсан мэдээллийн сан болон бүртгэх мэдээллийнхээ агуулга зэргээрээ ялгаатай байдаг учраас нэг хайлтын системээр олдоогүй мэдээлэл нөгөө хайлтын системээр хайлгахад олдох тал байдаг. Ийм учраас хайлтын системээ хэр зэрэг зөв оновчтой сонгосноос таны хайлтын үр дүн хамаарна.

Гол хайлтын системүүд:
Yahoo
Аltavista
Lycos
Search
Google

FTP (File Transfer Protocol)

Энэ нь интернэтийн үйлчилгээнүүдийн нэг нь юм. Энэ протоколын тусламжтайгаар файлыг татаж авах (download), илгээх (upload) үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг. Аль нэг сайт руу файл upload хийхийн тулд тухайн сайт дээрх нэг директорт файлаа хуулах эрхтэй байх шаардлагатай. Эрхийг нь зааж өгөөгүй бол файлаа хуулах боломжгүй.

Chat

Чат бол Интернэтийн үйлчилгээний нэг төрөл юм. Хэдэн мянган км-ийн зайд байгаа хэрэглэгчид хоорондоо хугацааны нэгэн агшинд, тодорхой нэг сервер дээр байрлах программын тусламжтайгаар хоорондоо холбогдон харилцан ярилцдаг. Чат нь текст, яриа, видео гэсэн төрлөөр явагддаг. Текст хэлбэрийн чат нь тодорхой нэг сервер дээр байрлах сэдэв рүү орж, тэнд холбогдон орсон бусад хүмүүстэй бичгээр харьцдаг. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл таны бичээд илгээсэн текст нөгөө хүний дэлгэц дээр, нөгөө хүний бичсэн текст таны дэлгэц дээр гарч ирэх жишээтэй.

Ихэнх чатад хоорондоо танил бус хүмүүс орж, дэмий ярьж цаг нөгцөөдөг бөгөөд хилийн чанадад байгаа хамаатан садан, танил нөхөдтэйгээ уулзаж, ханатлаа ярилцаж болно. Үүний тулд чат хийх төвийнхээ нэр, холбогдон орох цаг болон хэрэглэгчийн нэрээ урьдчилан тохироод уг газраа, тохирсон цагтаа зэрэг орж болно. Энэ бүхэн үнэ төлбөргүй байдаг. Харин танд цагийн зөрүүнээс хамаарч бэрхшээл гарч магадгүй. Зарим сервер дээр төрөлжсөн чат өрөөнүүд байдаг. Жишээ нь: Ажил хэрэгч хүмүүсийнх, чөлөөт цагаа өнгөрөөх гэсэн хэсэг хүмүүсийнх гэх мэт.

Private room-д 2 хүн хоорондоо ярилцдаг бол Public room -д тэнд орсон бүх хүмүүс хоорондоо санал бодлоо солилцож, харилцан ярилцах боломжтой. Чат руу тусгай программ (AOL Messenger г.м) ашиглан орохоос гадна вэб хуудсанд холбогдон орж ярилцаж болно.

Router

Router-ын тусламжтайгаар интернэтийн сүлжээнүүдийн хооронд мэдээлэл дамжуулах боломжтой болдог. Энэ утгаараа тухайн интернэтийн сүлжээ нь интернэт дэхь бусад сүлжээ рүү хандах өөрийн гэсэн гарцтай болж, router нь сүлжээний интернэт рүү гарах үүд хаалга нь болж байна гэсэн үг.
Энэ төхөөрөмжийн гол үүрэг нь тухайн сүлжээнээс гарч буй болон орж ирж буй мэдээллийг хамгийн дөт замаар хүргэх явдал юм.
Сүлжээ хооронд мэдээллийг найдвартай дамжуулахын тулд хувааж багцалдаг. Багцлагдсан мэдээллийг пакет гэдэг. Пакетанд мэдээлэл байхаас гадна илгээж буй талын төхөөрөмж болон компьютерийн IP хаяг (source IP), хүлээн авах талын компьютер болон төхөөрөмжийн IP (destination IP) хаягыг агуулдаг. Router нь IP протоколоор ажилладаг учраас илгээж буй пакетны хүлээн авах талын IP хаягыг шалгаж,хамгийн дөт замыг сонгон дараагийн router-лүү илгээдэг. Дамжиж буй пакет нь нэг сүлжээ дотроо эсвэл аль нэг өөр сүлжээ рүү явж буй эсэхийг IP хаягаар нь ялгадаг.
Мөн router нь асар том хүрээний сүлжээн дээр пакетын ачааллыг зохицуулах үүрэгтэй. Router-г өмнө нь gateway гэж нэрлэдэг байсан

Bridge

Bridge нь зөвхөн хоёр дотоод сүлжээг хооронд нь холбох зориулалттай төхөөрөмж. Дотоод сүлжээний ачааллийг хянах, нэг сүлжээний ачааллыг тухайн сүлжээнд нь барьснаар нөгөө сүлжээ рүү гарах гарцыг чөлөөтэй болгох гэх зэрэг нь bridge-ийн гол үүрэг юм. Аль өгөгдөл нь дотооддоо, аль өгөгдөл нь нөгөө сүлжээ рүү явж байгааг bridge нь дотоод сүлжээний картны MAC хаяглалтын тусламжтайгаар мэддэг.

Switch

Switch нь мэдээлэл дамжих явцад тухайн мэдээллийн хvрэх дараагийн цэг, тvvнд хэрхэн хvрэх замыг нь зааж өгөх зорилготой сvлжээний төхөөрөмж юм. Тvvнчлэн нь өгөгдөл өөрөөр нь дамжин ямар сvлжээ рvv илгээгдэх замыг зааж тодорхойлох төхөөрөмж эсвэл программ болох router-ын функцыг агуулдаг ба сvлжээгээр өгөгдлийн дамжууллыг тодорхойлох талдаа router -ийг бодвол илvv энгийн, хурдан байдаг.
Switch нь OSI (Open System Interconnection) дамжууллын хувьд 2-тvвшинд (Layer-2) буюу Data-Link-Layer -т хамаардаг боловч зарим switch нь гvйцэтгэх vvрэг функцээсээ шалтгаалан Network Layer буюу 3-р тvвшинд (Layer-3) хамаардаг байна. 3-р тvвшний гэгдэх switch -ийг IP switch гэж нэрлэдэг.

Томоохон сvлжээнvvдийн хувьд нэг switch-ээс нөгөө сvлжээ хvртэлх багц мэдээлэл дамжих явцыг hop гэж нэрлэдэг бол багц мэдээлэл нэг цэгээс нөгөө цэг хvртэл дамжихдаа зарцуулж байгаа хугацааг latency гэсэн ойлголтоор илэрхийлдэг. Иймд latency нь тухайн мэдээлэл дамжих явцын гол чухал vзvvлэлт болдог байна. Switch-vvд нь backbone болон gateway дээр тавигддаг ба мэдээлэл эцсийн цэг хvртлээ дэд сvлжээнvvдээр дамжин гарах процессыг зохицуулж байдаг.

Ethernet

Ethernet нь LAN буюу дотоод сүлжээний нилээд өргөн тархсан IEEE 802.3 стандартын технологи юм. Анх Xerox компани энэ технологийг гаргасан бөгөөд сүүлдээ DEC, Intel мөн Xerox компани ч үүнийг сайжруулах тал дээр анхааран ажиллаж байгаа юм.
Хамгийн өргөн тархсан Ethernet систем нь 10BASE-T ба энэ нь 10 Mb хүртэлх хурдаар өгөгдлийг дамжуулдаг.
Ethernet сүлжээнд ихэвчлэн coaxial cable буюу зэс утсан эсвэл Twisted Pair кабелуудыг ашигладаг.
Fast Ethernet буюу 100BASE-T систем нь 100 Mb хүртэлх хурдаар өгөгдлийг дамжуулах боломжтой бөгөөд ихэвчлэн дотоод сүлжээний төв буюу backbone системд ашигладаг бол 10BASE-T системийг хэрэглэгчийн түвшинд хэрэглэдэг. Мөн өндөр түвшний дотоод сүлжээний төвд Gigabit Ethernet системийг хэрэглэдэг. Энэ нь 1000 мегабитс буюу 1 Gb хүртэлх хурдаар өгөгдлийг дамжуулах чадвартай.

Ethernet-н түүх

Ethernet хэрхэн үүссэн бэ?
Xerox корпорацийн судалгааны төвийн ажилтнууд 1972 онд график интерфейс бүхий Alto компьютер болон минутад нэг хуудас хэвлэх хүчин чадалтай, өндөр хурдтай лазер принтер бүтээхээр ажиллаж байлаа. Паль-Альто төвийн бүх ажилтнуудыг персональ компьютерээр хангаж, улмаар компьютер бүрийг лазерийн принтерт холбохоор төлөвлөж байсан байна.

Сүлжээ байгуулах даалгаврыг Xerox корпорацид ороод удаагүй байсан Боб Меткалфд өгчээ. Шинэ сүлжээний хувьд үндсэн шаардлага нь лазерийн принтерийн хэвийн ажиллагааг хангах өндөр хурд болон хэдэн зуун компьютерийг холбох явдал байлаа. 1972 оны сүүлчээр Боб Меткалф судалгааны төвийн бусад ажилтнуудын хамтаар нэг компьютерээс нөгөө рүү 3 Мбит/сек хүртэлх хурдтайгаар мэдээлэл дамжуулах чадвар бүхий туршилтын сүлжээний ажлыг дуусгасан бөгөөд дараа жил нь гэхэд л персональ компьютерийн локаль сүлжээг байгуулах Ethernet технологийн үндсэн зарчмуудыг тодорхойлж чаджээ. Ийнхүү 1973 онд сүлжээнд ашиглагдах зориулалт бүхий анхны Ethernet плат бий болжээ.

Ethernet нь компьютерүүдийг хооронд нь холбоход шаардагдах микросхемүүд, дамжуулагчид төдийгүй мэдээлэл дамжуулах процессыг тодорхойлох программ хангамжуудыг багтаадаг. Боб Меткалф өөрийн зохион бүтээсэн сүлжээгээ анх Alto Aloha Network гэж нэрлэсэн боловч сүүлд нь Ethernet болгон өөрчилсөн байна. Xerox нь төв компьютерт компьютерүүдийг холбох, Arpanet сүлжээнд хандах, электрон шуудан ашиглах, файл болон тоглоом солилцох зэрэгт ашиглахаар Ethernet адаптерийг үйлдвэрлэн гаргаж байжээ. Иймэрхүү байдлаар 1979 онд 10Мбит/сек хүртэлх хурдтайгаар мэдээлэл дамжуулах чадвартай болтлоо үргэлжилсэн байна. Энэ үед Боб Меткалф Xerox корпорациас гарч, Гордон Беллийн урилгаар Digital Equipment компанид локаль сүлжээ байгуулах чиглэлээр ажиллаж байсан. Тэд ажлаа эхнээс нь эхлэхгүйн тулд Xerox корпорацид Ethernet сүлжээг боловсронгуй болгох тал дээр хамтран ажиллах хүсэлт тавьж байжээ. Ямартай ч байсан Боб Меткалф Xerox, Digital Equipment, Intel корпорациудад Ethernet нь персональ компьютерийн сүлжээний дамжуулалтын стандарт болох ёстойг итгүүлж чадсан нь том амжилт байлаа.

Хожим Боб Меткалф "Ethernet ямар их ирээдүйтэй болохыг, амжилт маш ойрхон байгааг мэдсэн үедээ би төрөлжсөн компани байгуулахаар сэтгэл шулуудсан" гэжээ. Ингээд л өнөөдөр 5.4 миллиард ам.долларын эргэлт бүхий 3Com корпораци мэндэлжээ. 1982 онд 3Com корпораци EtherLink адаптераа гаргасан бөгөөд тус компанийн анхны үйлчлүүлэгчид нь Trans America корпораци болон Цагаан ордон байжээ.

1983 оноос Ethernet алдаршиж эхэлсэн бөгөөд IEEE түүнийг олон улсын стандартаар хүлээн зөвшөөрсөн байна. Өдгөө 100Мбит/сек хурдтайгаар мэдээлэл дамжуулах Fast Ethernet, цаашид 1Гбит/сек хурдыг хангах Gigabit Ethernet хэдийнээ бий болжээ.

Fast Ethernet
Секундэд 100 мегабит хурдаар өгөгдөл дамжуулдаг дотоод сүлжээний нэг стандарт юм. Үүнийг мөн 100BASE-T гэж нэрлэдэг.

Networking Software

Сvлжээний программ хангамж нь маш өргөн хvрээтэй ойлголт бөгөөд vндсэнд нь дараах хэсгvvдэд хувааж болно:
-Сvлжээний vйлдлийн систем (Novell Netware, Windows NT, Unix, Linux).
-Төрөл бvрийн серверvvд (Web, FTP, E-Mail servers).
-Бие даасан (stand-alone) болон клиент application программууд.
-Сvлжээний vйлчилгээний программ, утилитууд (ping, telnet, traceroute г.м.).

Novell NetWare

Novell NetWare -нь PC болон бусад клиент компьютеруудыг NetWare сервер уруу холбож өгдөг Сvлжээний Vйлдлийн Cистем (Network Operating System - NOS) юм. Клиент нь DOS -оос эхлээд бvх төрлийн платформ дээр ажиллана. NetWare сервер нь клиентvvддээ файл болон принтер хувааж эзэмших, директори, Интернетэд холбогдох зэрэг сvлжээний төрөл бvрийн vйлчилгээ vзvvлдэг. Тvvнээс гадна NetWare сервер нь өгөгдлийн санг хувааж хэрэглэх суурь платформ, Интернет ба Интранет сервер болж ажиллаж чадна. Vндсэн протокол нь Novell -ийн өөрийн IPX (Internetwork Packet eXchange) протокол боловч 1998 онд NetWare 5.0 гарснаар TCP/IP уруу бvрмөсөн шилжсэн байна.

Novell NetWare нь Windows NT, Linux зэргийг бодвол илvv "нарийн мэргэшлийн" vйлдлийн систем юм. Анхнаасаа сvлжээний сервер байхаар хийгдсэн бөгөөд сvлжээг директори (мод) бvтцийн vvднээс авч vздэг тул том сvлжээнд маш тохиромжтой. Ерөөсөө Novell Directory Services (NDS) нь (NetWare 4.0 -д анх гарч ирсэн) их бизнесийн хvрээнд NetWare -ийн хамгийн чухал хэсэг нь бөгөөд тив дэлхий дамнасан том сvлжээг директорийн ганцхан модноос зохион байгуулж ажиллуулах, хэрэглэгч нар болон төрөл бvрийн нөөцийг уг модоор нааш цааш нь чөлөөтэй зөөж хөдөлгөх боломж олгодог.

Хамгийн сvvлчийн хувилбар нь 2001 оны эцсээр NetWare 6 нэртэй гарсан. Ямар нэг клиент программ ажиллуулах шаардлагагvй, дурын браузераар дамжуулан серверт ханддаг болж, мөн Web -тэй улам нягт ойртсон интерфейс, iPrint, iFolder зэрэг шинэ vйлчилгээ нэмэгджээ.

Хэдийгээр Novell -ийн зах зээл дээр эзлэх хувь нэмэгдэхгvй, Linux болон Microsoft Active Directory зэрэг шинэ хvчтэй өрсөлдөгчид гарч ирсэн ч гэсэн 2001 оны 3 сарын байдлаар Fortune сэтгvvлийн нэрлэдэг 1000 шилдэг компаниудын 81% нь Novell -ийн программ хангамжийг ашиглаж, 90 сая хэрэглэгч 4,5 сая серверт холбогдон орж байгаа баримт байна.

Microsoft Networks

Microsoft Networks -нь Windows -ын орчинд файл болон принтер хамтран эзэмшихэд (File and Printer Sharing) хэрэглэгддэг. Client for Microsoft Networks -ийг суулгаж тохиргоо хийх нь ерөнхийдөө тун хялбар бөгөөд vvнд Control Panel -ын Network утилитыг ашигладаг. Microsoft Networks -д ашигладаг vндсэн 2 сvлжээний протокол нь TCP/IP ба NETBEUI болно. Нэг сvлжээний хvрээнд энэ хоёр протоколыг зэрэгцvvлэн хэрэглэж болох боловч 2 өөр протоколд уягдсан (protocol binding) машинууд бие биетэйгээ харьцаж чаддаггvй. Заавал нэг протоколоор хоорондоо ярилцах шаардлагатай.

Энэ нь Peer-to-Peer Networking -ийн нэг хэлбэр ба Microsoft vvнийг workgroup гэж нэрлэдэг. Workgroup дотор төв сервер гэж байхгvй, ийм сvлжээнд холбогдсон бvх машинууд сервер ба клиентийн vvргийн аль алийг гvйцэтгэдэг онцлогтой. Ихэвчлэн газарзvйн байршлын хувьд нэг дор байдаг, цөөн тооны сvлжээний нөөцтэй (network resources) жижиг сvлжээнд тохиромжой юм. Клиент/Сервер сvлжээг (Windows NT -ийн domain дээр суурилсан сvлжээ мэт) бодвол ашиглах, тохиргоо vйлчилгээ хийхэд энгийн хялбар тул жижиг бизнес, гэрийн хэрэглэгч нарын хvрээнд маш өргөн хэрэглэгддэг.
Novell NetWare -нь PC болон бусад клиент компьютеруудыг NetWare сервер уруу холбож өгдөг Сvлжээний Vйлдлийн Cистем (Network Operating System - NOS) юм. Клиент нь DOS -оос эхлээд бvх төрлийн платформ дээр ажиллана. NetWare сервер нь клиентvvддээ файл болон принтер хувааж эзэмших, директори, Интернетэд холбогдох зэрэг сvлжээний төрөл бvрийн vйлчилгээ vзvvлдэг. Тvvнээс гадна NetWare сервер нь өгөгдлийн санг хувааж хэрэглэх суурь платформ, Интернет ба Интранет сервер болж ажиллаж чадна. Vндсэн протокол нь Novell -ийн өөрийн IPX (Internetwork Packet eXchange) протокол боловч 1998 онд NetWare 5.0 гарснаар TCP/IP уруу бvрмөсөн шилжсэн байна.

Novell NetWare нь Windows NT, Linux зэргийг бодвол илvv "нарийн мэргэшлийн" vйлдлийн систем юм. Анхнаасаа сvлжээний сервер байхаар хийгдсэн бөгөөд сvлжээг директори (мод) бvтцийн vvднээс авч vздэг тул том сvлжээнд маш тохиромжтой. Ерөөсөө Novell Directory Services (NDS) нь (NetWare 4.0 -д анх гарч ирсэн) их бизнесийн хvрээнд NetWare -ийн хамгийн чухал хэсэг нь бөгөөд тив дэлхий дамнасан том сvлжээг директорийн ганцхан модноос зохион байгуулж ажиллуулах, хэрэглэгч нар болон төрөл бvрийн нөөцийг уг модоор нааш цааш нь чөлөөтэй зөөж хөдөлгөх боломж олгодог.

Хамгийн сvvлчийн хувилбар нь 2001 оны эцсээр NetWare 6 нэртэй гарсан. Ямар нэг клиент программ ажиллуулах шаардлагагvй, дурын браузераар дамжуулан серверт ханддаг болж, мөн Web -тэй улам нягт ойртсон интерфейс, iPrint, iFolder зэрэг шинэ vйлчилгээ нэмэгджээ.

Хэдийгээр Novell -ийн зах зээл дээр эзлэх хувь нэмэгдэхгvй, Linux болон Microsoft Active Directory зэрэг шинэ хvчтэй өрсөлдөгчид гарч ирсэн ч гэсэн 2001 оны 3 сарын байдлаар Fortune сэтгvvлийн нэрлэдэг 1000 шилдэг компаниудын 81% нь Novell -ийн программ хангамжийг ашиглаж, 90 сая хэрэглэгч 4,5 сая серверт холбогдон орж байгаа баримт байна.

Microsoft Networks

Microsoft Networks -нь Windows -ын орчинд файл болон принтер хамтран эзэмшихэд (File and Printer Sharing) хэрэглэгддэг. Client for Microsoft Networks -ийг суулгаж тохиргоо хийх нь ерөнхийдөө тун хялбар бөгөөд vvнд Control Panel -ын Network утилитыг ашигладаг. Microsoft Networks -д ашигладаг vндсэн 2 сvлжээний протокол нь TCP/IP ба NETBEUI болно. Нэг сvлжээний хvрээнд энэ хоёр протоколыг зэрэгцvvлэн хэрэглэж болох боловч 2 өөр протоколд уягдсан (protocol binding) машинууд бие биетэйгээ харьцаж чаддаггvй. Заавал нэг протоколоор хоорондоо ярилцах шаардлагатай.

Энэ нь Peer-to-Peer Networking -ийн нэг хэлбэр ба Microsoft vvнийг workgroup гэж нэрлэдэг. Workgroup дотор төв сервер гэж байхгvй, ийм сvлжээнд холбогдсон бvх машинууд сервер ба клиентийн vvргийн аль алийг гvйцэтгэдэг онцлогтой. Ихэвчлэн газарзvйн байршлын хувьд нэг дор байдаг, цөөн тооны сvлжээний нөөцтэй (network resources) жижиг сvлжээнд тохиромжой юм. Клиент/Сервер сvлжээг (Windows NT -ийн domain дээр суурилсан сvлжээ мэт) бодвол ашиглах, тохиргоо vйлчилгээ хийхэд энгийн хялбар тул жижиг бизнес, гэрийн хэрэглэгч нарын хvрээнд маш өргөн хэрэглэгддэг.

Networking hardware (сүлжээний төхөөрөмжүүд)

Дотоод сүлжээнд шууд холбогдож байгаа бүх төхөөрөмжийг host гэж нэрлэдэг. Host -д компьютер,принтер, серверүүд, сканнер зэрэг төхөөрөмжүүд орно. Энэ бүх төхөөрөмжүүд нь бүгд дотоод сүлжээний картны тусламжтайгаар сүлжээнд холбогдоно.

Дотоод сүлжээг бүрэлдүүлэгч төхөөрөмж, эд ангиуд:
- Хэрэглэгчийн компьютерүүд
- Серверүүд (Файлын, мэдээллийн баазын, холболтын г.м)
- Принтер
- Сүлжээний карт
- Hub
- Repeater
- Switch
- Bridge
- Router
- Кабель

Сүлжээний кабелиуд:
- UTP
- STP
- Coaxial буюу зэс утсан кабель
- Fibre optic буюу шилэн кабель

Бусад зүйлүүд:
- Коннектор
- Punch tool буюу кабель хавчигч бахь
- Кабель хэмжигч багаж

Коннектор

Нэг төхөөрөмжийг нөгөөтэй нь холбоход хэрэглэгддэг кабелын үзүүр дэх холбогч залгуурыг коннектор гэдэг. Коннекторийн RJ45, RJ11, DB25, DB9, BNC, DIN, Centronics гэсэн төрлүүд байдаг.

RJ45 коннектор (Registered Jack-45)

Ethernet технологиор компьютер, төхөөрөмжүүдийг дотоод сүлжээнд холбоход ашигладаг 8 утастай кабель залгах зориулалт бүхий 8 хөлтэй коннектор юм. Энэ нь телефон утасны коннектор болох RJ11-тэй төстэй боловч арай өргөн. Энэ коннектор нь шуугиан, ойлтыг багасгадаг.

RJ11 коннектор (Registered Jack-11)

4 болон 6 утас залгагдах хөлтэй энэ коннекторыг аппаратанд болон модемонд телефон утсыг залгахад ашигладаг.

DB25, DB9 коннектор

Гадуур модемыг компьютерийн сериал портонд залгахад ашигладаг кабелыг RS-232C гэдэг. RS-232C кабелын хоёр үзүүр дэхь холбогч нь хөлтэй, нүхтэй гэсэн хоёр янзынх байдаг. Харин модемон дох кабел залгах порт, мөн компьютерийн аль сериал порт руу кабелийг залгахаас шалтгаалаад 9 болон 25 хөл эсвэл нүхтэй байдаг. Хөлтэй коннекторыг male гэж нэрлэдэг бол нүхтэй коннекторыг female гэдэг. 25 хөлтэйг DB25M, нүхтэй нь коннекторыг DB25F гэдэг бол 9 хөлтэйг DB9M, нүхтэй коннекторыг DB9F гэдэг. Жишээ нь 25 нүхтэй модемын портыг компьютерийн 9 хөлтэй сериал порт болох COM1 рүү залгахад DB25M-DB9F кабелийг ашигладаг.

BNC коннектор

10Base-2 Ethernet сүлжээнд компьютер, төхөөрөмжүүдийг хооронд нь холбоход ашигладаг RG-58G/U төрлийн коаксель кабелийн хоёр үзүүрт энэ коннекторыг хэрэглэдэг. Коннектор нь голдоо урт зүү маягын нэг хөлтэй бөгөөд энэ нь коаксель кабелийн гол хэсэг дэхь дамжуулагч руу холбогддог. Харин хөлний гадна талд байгаа бөөрөнхий хэлбэрийн метал бүрээс нь кабелийн гадуур бүрээсийг хавчиж өгдөг. Метал бүрээсийн гадна талд байрлах хоёр тийшээ эргэх хөдөлгөөнтэй цагираг нь нэг male коннекторыг өөр female BNC-T коннектортой залгаад бэхлэхэд ашиглагддаг.
BNC-T (terminator) коннектор нь Т үсэгтэй ижил хэлбэртэй бөгөөд BNC male коннектор бүхий хоёр кабелийг хооронд нь холбоход ашигладаг.

DIN коннектор

DIN нь Deutsche IndustriNorm гэсэн үгний товчлол бөгөөд Германы стандартын байгууллагаас баталсан коннектор юм. Гол төлөв персонал компьютерт ашигладаг гар DIN төрлийн коннектортой байдаг.

Cetronics коннектор

Энэ коннекторыг паралель портонд залгадаг төхөөрөмжүүдэд ашигладаг. Гол төлөв принтерийн кабель нь ийм коннектортой ирдэг. Мөн CD хувилагч төхөөрөмж ийм коннектортой кабель залгахаар порттой байдаг.

Дотоод сүлжээ

LAN нь сүлжээний үйлдлийн систем, микрокомпьютер, workstation, сервер, болон бусад shared т/х-аас бүрдсэн бөгөөд дотоод сүлжээ юм. PBXs (private branch exchange) – оператораар дамжуулан олон хэрэглэгчдэд холбогдох утасны систем юм.
LAN-ий төрлүүд

Client/server LAN: Хэрэглэгч сервер хоёроос бүрдсэн дотоод сүлжээг хэлнэ. Сервер нь сүлжээг өгөгдлийн бааз, файл гэх мэтээр сүлжээний бусад төхөөрөмжүүдэд хангадаг. Үүнд:

-File server
-Database server
-Mate server гэх мэт байж болно.

Peer- to – peer: Сервергүйгээр нэг нь нөгөөдөөшууд холбогддог сүлжээний төрөл юм. Энд бүх төхөөрөмж ижил зэрэглэл, эрхтэй байна.

LAN-ий бүрэлдэхүүн хэсгүүд

• Connection or cabling: LAN нь телефон утас бус утсан эсвэл утасгүй кабелуудыг ашигладаг. Утсанд coaxial, HTP, fiber optic гэх мэт кабелууд байна. Утасгүй холбоонд хэт ягаан туяа эсвэл радио долгион дамжуулалт байна. Утасгүй сүлжээ нь зөөврийн компьюьтерт ихээхэн ашигтай боловч дундын интерференц үүсэх сул талтай.
• Micro computers with interface carts: 2 болон түүнээс дээш компьютерийг холбоход сүлжээний карт хэрэгтэй. Сүлжээний карт гэдэг нь компьютерийн expansion slot-д суурилагдах карт бөгөөд сүлжээн дэх өгөгдлийг илгээх, хүлээн авахыг зөвшөөрдөг.
• Network OS
• Other service devices
• Bridges, routers, gateways: LAN нь бие даан байж болох ч бусад сүлжээтэй холбогдож болно.

- Bridges – ижил төрлийн сүлжээтэй холбоход ашигладаг т/х болон п/х-ийн хослол.
- Router – Нэлээд олон сүлжээ холбогдсон байх үед мэдээлэл солилцоход ашиглагддаг тусгай компьютер юм.
- Gateway: - Өөр төрлийн сүлжээтэй холбоход хэрэглэгддэг холбогч юм. Жнь: LAN-ын WAN-тай эсвэл, 2 өөр топологитой LAN-уудыг холбох.

LAN-ы топологи

Сүлжээний бүтэц нь харилцан адилгүй байж болно. Сүлжээний логик бүтэц, хэлбэрийг топологи гэнэ. Үндсэн 5 топологи байдаг. Үүнд: star, ring, bus, hybrid, FDDI

- Star: Сүлжээний бүх компьютерийн, төхөөрөмжүүд нь нэг төв сервер руугаа холбогдсон байна.
- Ring: Сүлжээний компьютерийн, төхөөрөмжүүд нь нэг нь нөгөөтэйгээ холбогдсон байна.
- Bus: төхөөрөмжүүд нь нэг суваг уруу холбогдоно.
- Hybrid: star, ring, bus сүлжээний нэгдэл сүлжээ
- FDDI ( Fiber Distributed Data Interface ): Fiber optic cable ашиглан нэг биш 2 ring ашиглан байгуулсан сүлжээ юм. Маш өндөр хурдтай дамжуулалт хийнэ.






Төхөөрөмж хоорондын дамжуулалтанд нөлөөлөх хүчин зүй

Өгөгдлийг хэрхэн дамжуулахад дараах хүчин зүйлс нөлөөлдөг.
- Transmission rate: Frequecy & bandwith
- Line configurations: point – to – point versus multipoint
- Serial versus parallel transmission
- Direction of transmission – simplex, half – duplex, fall – duplex
- Transmission mode – asynchronous versus synchronous
- Packet switching
- Multiplexing
- Protocols

Дамжуулалтын хэмжээ

Дамжуулалтын хэмжээ нь давтамж, зурвасын өргөнөөс хамаарна. Секундэд хэдий олон цикл байна төдий чинээ шинэ өгөгдөл сувгаар дамжигдана.Дээд доод давтамжийн зөрүү нь зурвасын өргөнийг тодорхойлох бөгөөд илүү их өгөгдлийг дамжина. ЖНЬ: twisted pair ( 4000 Hz) – 1 kbps
Coaxial cable (100 Hz) – 10 Mbps
Fiber optic cable ( 200 Trillon Hz ) – 1gbps

Line Cofigurations :
Холболтын шугамуудыг холбох 2 үндсэн арга байдаг. Энэ хүлээн авагч, илгээгч төхөөрөмжүүдийг шууд холбоно.

Multipoint:
Нэг шугам нь олон холбооны төхөөрөмжүүдтэй холбогдон улмаар эдгээр нь 1 компьютерт.

Serial & Parallel дамжуулалт
Өгөгдөл нь 2 замаар дамждаг.

- Сериал: Энэ дамжуулалтын үед битүүд нь нэг нь нөгөөгийн араас цуваа байдлаар дамжигддаг.
- Паралель: битүүд нь зэрэгцээ шугамуудаар зэрэг дамжигдана. Энэ нь 15 feet зайнд илүү үр дүнд байна.

Direction of Transmission Flow: Simplex, Halt – Duplex, Full Duplex.

2 компьютер холбогдсон үед өгөгдөл нь 3 аргаар урсдаг.
- Simplex (Өгөгдөл нь зөвхөн 1 чиглэлд дамжина.) – TV







- Halt (Өгөгдөл нь 2 чиглэлд дамжих боловч тухайн агшинд зөвхөн 1 чиглэлтэй байна. ) – богино долгионы радио








- Full – (Өгөгдөл нь 2 чиглэлд зэрэг дамжина) – видео – телефон








Дамжуулалтын систем

Компьютерийн өгөгдлийг холбооны сувгаар дамжуулан илгээхэд өгөгдөл нь хэрхэн дамждаг талаар тайлбарлая. Энд асинхрон эсвэл синхрон дамжуулалт хийгдэнэ.

• Асинхрон:Тэмдэгт бүрийн төгсгөлд нэмэлт 1 control bit-үүдийг явуулах бөгөөд start bit нь тэмдэгтийн эхлэл, spot bit нь төгсгөл заана.Энэ нь цаг хугацаа их шаардах бөгөөд их өгөгдөл дамжуулахад хэрэглэгдэггүй.

• Синхрон: Өгөгдлийн багцыг start & stop битийн паттерны тусламжтайгаар дамжуулна. Багц бүрийн эхлэл, төгсгөлд синхрон byte-ийг илгээнэ. Хүлээн авагч, илгээгч төхөөрөмжийн clock-ийг тохируулан илгээдэг тул хугацааны хуваарилалт нь маш нарийн байдаг. Энэ нь илүү өртөгтэй байдаг.

Асинхрон











Синхрон








Curcuit switching, Packet switching, Asynchronous Transfer Mode: For Voice, Data, Both

Утасны шугамаар өгөгдлийг илгээхэд ямар арга зам хамгийн үр өгөөжтэй вэ? Энэ нь дуу, текст, мультмедиа гэх мэт өгөгдлийн төрлөөс хамаарна.
- Curcuit switching – for voice
- Packet switching – for data
- Asynchronous transfer mode ( ATM ) – best for both

Multiplexing

Холбооны шугамууд нь зөвхөн нэг компьютер, терминалд ашиглагдах боломжтой байдаг. Энэ боломжийг multiplexing гэх бөгөөд холбооны сувгаар олон сигнал дамжуулахыг хэлнэ. Энэ боломжийг 3 төрлийн төхөөрөмж ашиглаж чаддаг:
- Multiplexers
- Concertrator
- Front-end processors

Сүлжээ

Хоорондоо холбогдсон компьютер, телефон, холбооны төхөөрөмжүүд нь нэг нь нөгөөдөө мэдээлэл, программ хангамжаа солилцох, хуваалцаж буй системийг сүлжээ гэнэ.
Сүлжээний хэмжээнээс хамаарч: LAN (Local Area Network): газарзүйн хязгаардлагдмал бүсэд хэрэглэгчдэд үйлчилдэг бие даасан сүлжээг хэлнэ. Энд ???????? дотор нэг байгууллага, байшинд ашиглана.



• MAN (Metropolitan Area Network) газарзүйн тодорхой мужийг хамарсан сүлжээ. Гар утас нь MAN-ийн жишээ.
• WAN (Wide Area Network) газарзүйн байршил харгалзахгүйгээр бий болсон сүлжээ.
Сүлжээний үйлдлийн систем.

Сүлжээний компьютерүүдийг хооронд холбох хандалтыг зөвшөөрөх, хэрэглэгчдийн таньж буйг терминал танигчаар танихыг шаарддаг.Тухайлбал: Netware юм. Мэдээж энэ үйлдлийн систем нь ажиллахын тулд суурь үйлдлийн системийг суулгасан байх шаардлагатай.

LAN Manager – OS/2
LAN tastic – DOS, Windows

Host, Node, Server, Client

Host компьютер гэдэг нь сүлжээг бүхэлд нь хянаж удирддаг төв компьютерийг хэлнэ. Node гэж тухайн сүлжээнд холбогдсон төхөөрөмжийг хэлнэ. LAN-ий хувьд Host нь server – ийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Сервер гэдэг нь олон компьютер терминалуудын хувьд өгөгдлийн бааз, программыг барьж байдаг компьютер юм. Энэ компьютер, терминал, workstation-ийг client гэнэ. Клиент нь утсан болон утасгүй сүлжээгээр холбогдсон node-ууд байх бөгөөд энэхүү сүлжээг бүхэлд нь client server network гэнэ. Сервер дэх программ, файлууд нь хэрэглэгчийн машины санах ой уруу хадгалагдана.

Сүлжээний давуу тал

• Sharing of peripheral devices: Принтер, диск драйвер, сканнерүүд нь холбох төхөөрөмжийн жишээ юм. Сүлжээнд эдгээр төхөөрөмжийг холбосноор сүлжээний хэрэглэгчид ашиглах боломжтой.
• Sharing of programs & data: Нэг ижил программыг олон хувь худалдан авах нь нилээд үнэтэй тусдаг. Түүний оронд тухайн программын сүлжээний хувилбарыг нь худалдан аваад олон ажиллагсад зэрэг ашигладаг.Өгөгдлийн хувьд ч мөн адил сүлжээний тусламжтай нэг өгөгдлийг зэрэг ашиглах боломж бүрдэнэ.
• Better communications: - Сүлжээний хамгийн том давуу тал нь e-mail юм. Сүлжээ ашиглан цаг хугацаа, хөрөнгө хэмнэсэн шууданг явуулж болно.
• Security of information: гэнэтийн ослын улмаас сүлжээний нэг мэдээлэл алдагдахад нөгөө компьютерийн тусламжтай сэргээх боломжтой.
• Access to database: Сүлжээ нь хэрэглэгчдийг олон өгөгдлийн бааз уруу хандалт хийх боломжийг бий болгож өгдөг.


Харилцаа Холбооны Технологи


Холбоо буюу харилцаа холбоо нь нэг газраас нөгөө рүү өгөгдлийг дамжуулахад хэрэглэнэ. Энэ өгөгдөлд дуу авиа, дүрс зураг, видео, текст зэрэг орно. Өгөгдлийг цахилгаан соронзон энергийн төрлүүд болох цахилгаан, радио долгион, гэрлээр дүрслэх бөгөөд утас, агаар, физик дамжуулагчаар дамжуулагдана. Өгөгдлийг дамжуулахад холбогч төхөөрөмж бүхий зам байгуулах хэрэгтэй бөгөөд тухайлбал, богино долгионы цамхаг байж болно. Өгөгдөл нь 2 төрлийн сигналаар дамжигдах бөгөөд тус бүр нь өөр өөр холбооны технологийг ашигладаг. Энэхүү сигналд дижитал, аналог гэсэн төрөл байдаг.
Аналог сигнал: Тасралтгүй долгион
Телефон, радио, TV нь харилцаа холбооны технологийн хуучин хэлбэрүүд бөгөөд аналог сигналыг ашиглан зохиожээ. Аналог сигнал гэж тасралтгүй электрон сигнал бүхий долгионыг хэлнэ. Энэхүү долгионыг зөөгч долгион гэнэ. Аналог сигналыг тодорхойлогч 2 хүчин зүйл болох давтамж (frequency), далайц (amplitude) байдаг.
Давтамж: Тодорхой хугацааны туршид давтагдах долгионы тоо өөрөөр хэлбэл, секундэд хэдэн циклийг гүйцэтгэж байгаагаар илэрхийлэгдэнэ.
Амплитуд: Өгөгдсөн хугацан дахь долгионы хурдыг заана. Үнэндээ энэ нь сиганлын хэмжээ, шуугианыг тодорхойлно. Давтамж болон амплитуд нь долгионд тохируулга хийснээр өөрчлөгдөж болно.

Дижитал сигнал: Тасралтгүй сигнал
Дижитал сигнал нь on/off эсвэл байгаа байхгүй цахилгаан пульсийг тасралттай Burst-ийг ашигладаг. Энэхүү сигналыг дүрслэхэд хоёртын тооллын системийг ашиглаж сигналыг дүрсэлдэг. Электрон пульс нь 1, байхгүй нь 0-г үзүүлнэ.

Модем гэж юу вэ?
Модем нь Modulator Demodulator гэсэн vгний товчлол бөгөөд компьютерт боловсруулсан өгөгдлийг телефон шугамаар дамжуулахын тулд аналог руу хувиргаж модуляци хийх vүрэгтэй. Мөн телефон шугамаар дамжин ирсэн аналог сигналыг компьютерт хvлээн авахдаа тоон сигнал руу хувирган демодуляци хийдэг.
Анх 1960-аад онд модем бий болсон ба терминалаас компьютер луу телефон утасны шугамаар дамжин холбогдох зориулттай хийгджээ.


Анхны модемын хурд 300 bps (bit per second) байсан бол 1998 оны сvүлээр 56Kbps хурдынхыг ашиглаж эхэлсэн. Мөн өндөр хурдын xDSL системийн модемыг ашиглах болсон.

Модуляци / демодуляци нь аналог сигналыг дижитал руу яг хувиргаж буй хэрэг үнэндээ бус юм. Энэ нь зөвхөн эдгээр 2 сигналын харагдах дүрсийн хувиргалт хийж ингэснээр мэдээг хувиргаж байгаа хэрэг юм. Жишээ нь: давтамж өөрчлөгдөж магадгүй. Тодорхой хугацааны туршид энгийн долгионы цикл нь 1-г дүрсэлж байтал, илүү өндөр давтамжтай долгионы цикл нь яг дээрхтэй адил хугацаанд 0-г дүрслэх боломжтой. Амплитудын тухайд энгийн өндөртэй долгион нь 1-г, арай бага өндөртэй нь 0-г дүрсэлнэ. Эндээс харахад модем нь зөвшилцөл дээр үндэслэгддэг байна. Өөрөөр хэлбэл, дижитал сигнал нь аналог сигнал шиг шууд дамжуулалт хийдэггүй. Эцэст нь цахилгаан холбооны компаниуд нь ISDN, кабель, модем зэргийг боловсруулсан байна.

Модемын боломжууд
Voice modem
Fax modem
Error correction
Data compression
Flow control
UART data buffering
Модемыг дотор нь software мөн hardware гэж 2 ангилдаг. Модем нь модуляци, демодуляци хийхээс гадна алдааг шалгаж засах, компресс хийх зэрэг vйлдлvүдийг гvйцэтгэдэг ба Hardware модем нь энэ бvгдийг дагнан хийдэг. Харин software модем нь бие дааж бvх vйлдлийг хийх боломжгvй бөгөөд vүнийгээ процессортой хамтран гvйцэтгэдэг. Ийм учраас процессорын хурд сайн байх шаардлагатай. US Robotics буюу 3Com -н Winmodem нь модуляци, демодуляцийг өөрөө гvйцэтгээд алдаа шалгаж засах (Hardware error correction), компресс хийх (Hardware compression) vйлдлийг нь процессор гvйцэтгэдэг. Энэ модем нь ихэвчлэн шинэ компьютертэй дагалдаж ирдэг.
HSP (Host Signal Processing) модемын хувьд дээрх 2 vйлдлийг бие дааж хийх боломжгvй зөвхөн процессор нь гvйцэтгэдэг тул Pentium II 300Mhz -с дээш хурдтай байх шаардлагатай байдаг.
Модемын стандарт протоколууд
Bell/CCITT/ITU-T Standarts
Data Transfer Protocols
Modulation Protocols/V.standards
TCP/IP, SLIP/PPP protocols
Модемыг өгөгдөл дамжуулах горимоор нь asynchronous, synchronous гэж 2 ангилдаг.

Modem-ийг сонгох нь
1. Дамжуулалтын хурд: Ихэнхи модемууд нь энгийн стандарт телефоны шугамыг ашигладаг. Өгөгдлийг дамжуулж буй модемийн хурд нь дамжуулах хурдад нөлөөлнө. Хурдтай модем нь телефоны шугамын ашиглалтыг багасгана. Өгөгдлийн хурдыг bps (bit per second); kbps гэх мэтээр тодорхойлно.
• Удаан: 1200, 2400, 4800
• Дунд зэрэг: 9600, 14400 (факс ийм хурдаар илгээгддэг)
• Хурдан: 28800, 56000 (56kbps)
Статик утасны шугам нь модемийн дамжуулах хурдыг сааруулдаг. Иймд модемийн бусад төрөл болох ISDN, DSL, cable-TV хэрэглэж байна.

2. Модемын төрлvүд
Гадуур модем
Дотуур модем
Built-in модем
Onboard модем
PCMCIA модем

Модем нь компьютерт суухдаа COM порт болон IRQ эзэлдэг.
Мэдээллийг хvлээн авах дамжуулах vйлдлийг зэрэг гvйцэтгэж чадахуйц модемыг full-duplex vйлдэлтэй гэнэ. Харин хvлээн аваад дараа нь дамжуулах эсвэл дамжуулчихаад хvлээн авах боломжтой модемыг half-duplex vйлдэлтэй модем гэдэг.

3. Бусад модемууд
ISDN modem
xDSL modem
Rack modem
Cable modem
Palm modem
Null modem
Модем vйлдвэрлэдэг гол том компаниуд нь 3com, Motorola мөн Rockwell юм.
ISDN модем

ISDN буюу Integrated Services Digital Network нь ердийн телефон шугаман дээгүүр өгөгдөл, яриа, видео зэрэг тоон мэдээллийг 128 Kbps хүртэл хурдаар дамжуулах олон улсын стандарт юм. Энэ нь техник хангамж ба программ хангамжийг агуулсан.ISDN адаптерийг хэрэглэгчийн болон сервер талд хоёуланд нь байрлуулдаг. ISDN нь 2 шугамтай бөгөөд нэг шугмыг яриа дамжуулахад нөгөөг нь өгөгдөл дамжуулахад хэрэглэдэг.

ISDN ADTRAN Express 3000 модем

ISDN-ийг ашиглахын тулд:
1. Утасны холболт
2. Программ хангамж
3. ISDN холболтын хайрцаг адаптер

xDSL модем

DSL (Digital Subscriber Line) нь тоон мэдээллийг телефон утсан дээгvvр асар өндөр хурдаар дамжуулдаг юм.Уг vйлчилгээг vзvvлэгч компани болон өөрийн телефон утасны vзvvрт модем суулгаснаар 32 Mbps хvртэлх хурдаар мэдээлэл хvлээн авах, 32Kbps-1 Mbps хvртэлх хурдаар мэдээлэл илгээх боломжтой болдог. Энэ шугаман дээгvvр өгөгдөл ярианы сигналыг аль алиныг зэрэг дамжуулж болдог.Ердийн модемоор телефон утсан дээгvvр өгөгдөл дамжуулах дээд хурд 56 Kbps бол ISDN шугмынх 128 Kbps байдаг.

DSL технологи нь компьютерээс ирж буй тоон мэдээллийг аналог сигнал руу хувиргах шаардлагагvй бөгөөд шууд тоон сигналыг дамжуулдгаараа мэдээллийг өргөн зурваст өндөр хурдаар хvргэх боломжтой юм. Хэрэглэгч, телефон станц хоёрын дундах зай 5.5 км-с ихгvй байх бөгөөд vvнээс хол байгаа тохиолдолд repeater буюу сигнал өсгөгчийг тавьдаг. Хэрэглэгч станц 2-ын дундах зай бага байх тусмаа дамжуулах хурд өндөр болдог.

6 мин видео бичлэгийг хэр хурдан хуулахыг авч үзье. Энгийн модем: 4 цаг 45 мин (28,8)
ISDN: 1 цаг
DSL: 11 мин
1.5-8MbpsDigital Subscriber Line (DSL) нь секундэд энгийн утасны шугам ашиглан Mbps-ээр дамжуулдаг.

DSL нь ердийн зэс утас бvхий телефон шугаман дээр ажиллах боломжтой өндөр хурдын холболтын vйлчилгээ юм. Энэ vйлчилгээг ихэвчлэн телефоны vйлчилгээ эрхлэгч харилцаа холбооны компаниуд хувь хvмvvс, албан байгууллагад явуулдаг бөгөөд ердийн телефон утас ашигладаг учир сайн чанарын кабель шинээр суурилуулж зардал гаргах шаардлага байдаггvй. Хэрэглэгч уг vйлчилгээг авахад өөрийнх нь телефон утсанд ямар ч саад болохгvй бөгөөд өгөгдөл дамжуулах сувгын хажуугаар факсын аппарат болон модемоо аналог сувгаар ашиглах боломжтой байдаг.
DSL vйлчилгээ нь дотроо нилээд хэдэн төрөлтэй байдгаас уг vйлчилгээг ерөнхийд нь xDSL гэж нэрлэдэг. Хамгийн өргөн ашиглагддаг ялангуяа гэрийн Интернэтийн DSL холболт нь ADSL юм. Vvнийг хvмvvс ихэвчлэн DSL гэх боловч vнэндээ энэ нь ADSL юм.
ADSL -н өгөгдөл хvлээн авах хурд 8Mbps байдаг бол дамжуулах нь 1.5Mbps юм. ADSL vйлчилгээний бас нэг хувилбарыг G.Lite, DSL-Lite эсвэл UADSL гэж нэрлэдэг. Олон нэрээр гарч ирсэн энэ хувилбарийн өгөгдлийг хvлээн авах хурд нь 1.5Mbps бол дамжуулах нь 384Kbps байдаг. Энэ vйлчилгээ нь вэб их vздэг, зураг, программ хангамж зэргийг татаж авдаг хvлээн авах талдаа ачаалал ихтэй, гадагшаа дамжуулах ачаалал багатай Интернэтийн ердийн хэрэглэгчдэд нилээд тохиромжтой юм. ADSL модемыг хэрэглэгчийн болон vйлчилгээ vзvvлэгч газрын телефон утасны 2 vзvvрт суурилуулдаг бөгөөд downstream буюу мэдээлэл хvлээн авах суваг, өгөгдөл дамжуулах дунд хурдын суваг мөн ярианы ердийн суваг гэсэн 3 суваг vvсдэг. 2 тал twisted pair-ээр холбогдоно. Нэг телефоны шугамыг хуваан яриа болон өгөгдлийн бие даасан тусдаа сувгуудтай байснаараа DSL технологийн нэг давуу тал нь харагдаж байгаа юм.
Стандарт ADSL vйлчилгээнд ярианы болон өгөгдлийн сувгуудыг хооронд нь тусгаарладаг "Splitter" төхөөрөмжийг телефон утасны хоёр төгсгөлд нь суурилуулдаг.

DSL нь өгөгдлийг татан авахдаа суурилуулахаас хурдан байдаг. Иймд видео хурал хийхэд тийм ч тохиромжтой бус харин энгийн вэб ашиглахад ихэд тохиромжтой байдаг. DSL нь энгийн утасны шугам ашиглах бөгөөд утасны дуудлагыг таслахгүйгээр, дахин шинэ утасны шугам хэрэглэхгүйгээр нэг ишинд компьютераа ашиглан интернэтэд холбогддог.
DSL-ийн хувьд дараах зүлйс хэрэгтэй:
• DSL модем – 450$
• Splitter
• NIC
T1 Lines: 24 энгийн телефон утасны нэгдлийг ашиглан 1500 kbps хурдтай дамжуулах уламжлалт шугам.
T1 Line нь суурилуулсаны дараа
• 400$ (сард - телесом)
• 800$ (сард - ISP)
харин DSL – 165$ (сард)

Т3 Lines - өндөр хурдны шугам бөгөөд сард 40 000$
Хурд нь 4500 kbps

HDSL (High bit-rate Digital Subscriber Line) нь DSL технологийн анхны хэлбэр бөгөөд хоёр хос буюу 4 утас бvхий зэс кабелийг ашигладаг. хурд нь ADSL-с бага 1.5 Mbps болон 2 Mbps байдаг.
SDSL (Symmetric DSL) нь HDSL-н өргөтгөсөн хувилбар учир үүнийг мөн HDSL-2 гэж нэрлэдэг. Энэ нь хоёр утас бүхий зэс кабелийг ашигладаг.HDSL болон SDSL нь symmetric буюу хvлээн авах дамжуулах хурд нь хоёулаа ижил байдаг.
VDSL (Very high data rate DSL) -г мөн BDSL гэж нэрлэх нь бий. Энэ нь дөнгөж шинээр гарч буй технологи бөгөөд харьцангуй бага зайнд өндөр хурдтай байх боломжтой. 300 метрийн зайнд 51-55 Mbps хүртэлх хурдаар өгөгдлийг хүлээн авах, 1.5-2.3 Mbps хүртэлх хурдаар дамжуулах боломжтой.

Rack модем

Rack модемыг ихэвчлэн интернэтийн үйлчилгээ эрхэлдэг газар (ISP) болон интранэт сүлжээтэй байгууллага ашигладаг. Үүнийг сервер компьютерт залган алсын хэрэглэгчид модемоор холбогдон орж мэдээлэл дамжуулахад хэрэглэнэ. Rack буюу зогсуурт байрлуулах боломж бүхий 19 инчийн хэмжээтэй энэ модем нь дотроо 8-64 хүртэл модем карттай байдаг. Rack модем нь нэгдсэн нэг тэжээлээр цахилгаанд залгагддаг. Олон модем нэг дор бөөнөөр тавихгүй бага зай эзлэх давуу талтай.

Palm модем

Анх 1996 онд Palm Computing компани гарын алганд багтах хэмжээний жижиг төхөөрөмжийг имэйл илгээх, тэмдэглэл бичих, тоглоом тоглоход зориулж Palm Pilot гэсэн нэртэйгээр гаргасан. Энэ төхөөрөмжинд keyboard байдаггүй бөгөөд ямар нэг үйлдэл хийх, юм бичих тохиолдолд үзэг шиг хэлбэртэй жижиг дохиурыг ашигладаг.
Palm нь дотроо m100, III, IV, V, VII гэсэн төрлүүдтэй байдаг. Palm компьютерээс имэйл илгээх, хүлээн авахын тулд Palm модемтой байх шаардлагатай.

Palm Pilot V загвар PalmIII төрлийн modem PalmV төрлийн modem

Кабель модем
Кабелийн телевизийн шугаман дээгүүр өгөгдөл дамжуулах зориулалт бүхий модем юм. Кабелийн телевизэд ашигладаг коаксель кабель нь ердийн телефон шугамтай харьцуулахад зурвасын өргөн нь их байдаг. Кабель модемыг ашиглахад хэд хэдэн бэрхшээлтэй тулгардаг. Кабелийн телевиз нь зөвхөн нэвтрүүлэг цацдаг учир интернэтээр дамжуулан өгөгдөл илгээхэд бэрхшээл гардаг. Мөн кабелийн телевизийн олон мянган хэрэглэгчид кабелиараа дамжуулж мэдээлэл хүлээн авах илгээхэд энэ ачааллыг даах эсэх нь тодорхойгүй байгаа.
Гэвч АНУ болон бусад орнуудад кабель модемыг ашиглаж байгаа бөгөөд өгөгдөл дамжуулах хурд нь 2 Mbps хүртэл байдаг.

Кабель модем нь ханан дахь кабелийн телевизийн орж ирсэн үзүүр лүү мөн компьютер лүү 2 зэрэг холбогдоно. Ердийн модем шиг кабель модем нь аналог сигналыг тоон сигнал руу хувиргадаг ч илүү их боломжтой. Кабелийн телевиз нь кабелиараа интернэт дамжуулахын тулд Cable Modem Termination System (CMTS ) гэдэг төхөөрөмжийг суулгах шаардлагатай. Энэ төхөөрөмжийн тусламжтайгаар кабелийн телевизийн хэрэглэгч өөрийн компьютерт кабель модем суулгаснаар интернэтээс мэдээллийг өндөр хурдаар авах боломжтой болж байгаа юм.

Гадуур болон дотуур кабелийн модем байдаг.


Null модем
Null модем кабелыг 2 компьютерийг сериал портын тусламжтайгаар хооронд нь холбож, 1 компьютерээс нөгөө рүү файл зөөхөд хэрэглэдэг. Мөн хоорондоо ойрхон байрлаж буй 2 компьютер дээр дундаа нэг тоглоом тоглоход ашигладаг. Дотоод сүлжээнд 2 компьютерийг хооронд нь холбоход дотоод сүлжээний hub төхөөрөмж шаардлагагүй бөгөөд зөвхөн null модем кабель байхад л хангалттай.
Энэ кабелын урт нь 9 метрээс илүүгүй байх шаардлагатай.

Холбооны программ хангамж
Модемоор дамжиж холбогдохын тулд таны компьютер холбооны программ хангамжийг шаарддаг. Холбооны программ хангамж нь компьютеруудын хооронд өгөгдөл дамжуулалтыг зохион байгуулдаг. Үүнд:
- Macintosh: Startcom
- Windows: Startcom, Crosstalk, Hyperterminal, Commworks, Crosstalk, ProCommPlus
- OS/2 Warp: HyperAccess
Сүүлийн үед холбооны программ хангамжууд нь системийн программ хангамжтай нэг хэсэг болон ирдэг болжээ.
Харилцаа холбоонд хэрэглэгддэг нэг чухал ойлголт бол файлыг татан авах (download), файлыг суурилуулах (upload) юм. Download нь өөр компьютер дээрх файлыг өөрийн компьютерийн RAM эсвэл хатуу дискэнд зөөх; Upload нь өөрийн компьютераас нөгөө компьютер руу файлыг зөөх юм.
Түүнчлэн компьютерууд хооронд холболт үүсгэхэд холбооны программ хангамж нь дараах функцийг гүйцэтгэдэг.
• Error correction: Телефон шугам дээрх статик нь өгөгдлийг дамжуулахад алдааг буй шуугианыг бий болгодог. Энэ нь хэт өндөр болон нам хүчдэл, электрон контактыг муу хийснээс, төхөөрөмжийн ойролцоо хүчтэй цахилгаан соронзон сигнал бүхий төхөөрөмж байлгах гэх мэтээс дамжуулалтын шум үүснэ. Иймд млдем болон түүнтэй дагалдах программ хангамжийг худалдан авахдаа алдаа залруулагатай эсэхийг лавлах хэрэгтэй. (error correction feature)
• Data compression: Өгөгдлийг багасгагч нь зурвас дахь өгөгдлийн хэмжээг багасгах бөгөөд өөрөөр хэлбэл нэг модемоос нөгөө рүү өгөгдлийг дамжуулахад шаардлагатай хугацааг багасгадаг. Мэдээг хүлээн авагч хүлээн авч дууссаны дараа бүх мэдээллийг сэргээдэг. Текст, графиктай мэдээний хувьд байх ёстой хэмжээнээс 1/10 бага багасгадаг.
• Remote control: Компьютерийг алсын зайд байгаа өөр компьютерээс хянах боломжтой. Алсын удирдлагатай программ хангамжид Carbon copy, Commute, PC Anywhere, Timbiktu/Remote г.м.
• Terminal emulation: Mainframe, minicomp нь терминалаар хандалт хийдэг. Terminal emulation программ хангамж нь микрокомпьютерийг mainframe-ийн terminal-ийг бий болгоход ашиглахыг зөвшөөрдөг.

Харилцаа холбооны сувгууд:
Мэдээг дамжуулах суваг нь утсан эсвэл утасгүй байж болно. Янз бүрийн сувгууд нь цахилгаан соронзон спектром дахь олон төрлийн радио долгионы хэмжээтэй байдаг. Утсан төрлийн сувгуудад twisted pair, coaxial cable, fiber-optic cable орно. Утасгүй сувгуудад микродолгион, сансрын системүүд байрлана. Ж: пейжер, аналог гар утас, халасны радио, CDPD орно. Холбооны сувгууд гэж нэг газраас нөгөөд мэдээг физик дамжуулагчаар дамжиж буй замыг хэлнэ.

Электромагнетик спектром
Долгион дээр дамжиж буй электрон энерги ба соронзон энергийг электромагнетик спектром гэнэ.
Bandwith гэж дамжигдаж буй өндөр болон нам давтамжийн зөрүүг хэлнэ. Ж: гар утас 800-900 MHz Bandwith-тай гэвэл 100 MHz Bandwith-тай гэнэ. Bandwith хэдий өргөн байна төдий хэмжээний их өгөгдөл дамжина.
• Wavelength: долгион нь уртаасаа хамаарч өөр өөр байна. Үүнийг долгионы урт гэнэ.Эндээс урт долгион, богино долгион гэсэн нэр томъёо бий болсон байна.
Спектромийн хамгийн доод төгсгөл нь бага давтамж, урт долгион (цахилгаан эрчим хүч) юм. Их төгсгөл нь өндөр давтамж, богино долгион (сансрын цацраг) юм.
Холболтын давтамжууд нь 3 сая – 300 миллиард герцийн (3MHz – 300GHz) мужид байх бөгөөд энэ хуваарилалтыг засгийн газар хийдэг.
Одоо сувгуудын төрлийг авч үзье.
• Twisted pair
• Coaxial cable
• Fiber optic
• Microwave & Satellite
• Wireless
• Nullmodem cable
• Paralel cable
• STP
• Serial cable
• UTP

Коаксаль кабель
Гол дамжуулагч утас нь тусгаарлагч материалаар хамгаалагдаж бусад нь түүнийг сүлжих маягаар ороогдон хийгдсэн дамжуулагч кабелийг илэрхийлнэ. Ороогч кабелууд нь цахилгаан гүйдэл болон радио долгионы тархалтыг багасгаж өгдөг.
Үүнийг кабелийн телевиз болон компьютерын сүлжээнд ашигладаг бөгөөд жирийн утасны кабелийг бодвол илүү үнэтэй боловч их хэмжээний мэдээллийг өндөр хурдаар дамжуулдаг байна.
Иймд уг кабель кабелийн телевизийн үйлдвэрлэлд голлох байр суурь эзэлдэг бөгөөд сая сая хэрэглэгчидийг холбон мэдээллээр хангах үйл явцыг гүйцэтгэж байна.

Fiber optics
Шилэн юмуу пластик утас /нарийн кабель/ ашиглан мэдээлэл дамжуулдаг технологыг шилэн кабелийн технологи гэнэ. Энэ нь гэрлийн долгионыг ашиглан мэдээлэл дамжуулах олон тооны шилэн утаснуудаас бvрддэг байна.
Шилэн кабель нь жирийн метал кабелийг бодвол дараах давуу талуудтай. Vvнд :
• Зурвасын өргөн их байдаг. Энэ нь илvv их хэмжээний мэдээлэл дамжуулахад тустай.
• Илvv нимгэн, тунгалаг байдаг.
• Мэдээлэл дамжуулах аналог системтэй харьцуулахад илvv хурдан технологи болох тоон системийг ашигладаг.
Харин гол сул тал нь тухайн кабелийг суурилуулахад их хэмжээний зардал шаардагддаг бөгөөд хэврэг амархан хагарч бутардаг байна.
Шилэн кабель нь орон нутгийн сvлжээнд ихэвчлэн ашиглагддаг бөгөөд сvvлийн vед харилцаа холбооны компаниуд шилэн кабелийг vйл ажиллагаандаа нэвтрvvлж байна.
Null модем

Null модем кабелыг 2 компьютерийг сериал портын тусламжтайгаар хооронд нь холбож, 1 компьютерээс нөгөө рүү файл зөөхөд хэрэглэдэг. Мөн хоорондоо ойрхон байрлаж буй 2 компьютер дээр дундаа нэг тоглоом тоглоход ашигладаг. Дотоод сүлжээнд 2 компьютерийг хооронд нь холбоход дотоод сүлжээний hub төхөөрөмж шаардлагагүй бөгөөд зөвхөн null модем кабель байхад л хангалттай.
Энэ кабелын урт нь 9 метрээс илүүгүй байх шаардлагатай.

STP
STP нь Shielded Twisted Pair гэдэг үгний товчлол бөгөөд хосоороо эрчлэгдэн ороогдсон зэс утсан шугам юм. Ихэвчлэн албан байгууллагуудын хvрээнд өргөн хэрэглэгддэг. Жирийн утасны холбож өгдөг vvрэгтэй ба соронзон долгионы шуугианыг багасгахын тулд хоёр тусдаа зэс утас бие биеийгээ ороох маягаар байрласан байна. Ингэснээр хоёр кабель утас сигнал болгоныг ижил хvлээж авдаг байна. Desktop дээр суурилахдаа хоёр болон тvvнээс дээш тооны утасны холболт хэрэгтэй болдог. STP нь ихэвчлэн албан байгууллагад хэрэглэгддэг.
Харин гэрийн нөхцөлд холболт хийхдээ Twisted pair -г хоёр vзvvртэй холбодог. Энэ нь таныг модем ч юм уу эсвэл шаардагатай vед өөр нэмэлт төхөөрөмж холбоход бэлэн байлгах зорилготой юм. Мөн өндөр хvчин чадалтай кабель нь сvлжээний суурилуулалтанд ашиглагддаг ба энэ нь Coaxial Cable-г бодвол хамаагvй хямд өртөгтэй байдаг. Хос хосоороо мушгирсан кабелууд өөр өөр төрлийн өнгөтэй байдаг ба Analog, Digital буюу тоон сүлжээ эсвэл Ethernet сvлжээнд ашиглагдах pair (хосоороо мушгирсан кабель утас) -ын тоо нь ч мөн харилцан адилгvй байдаг. Харин компьютер болон модемын цахилгаан тэжээлийн холболтын залгуур нь twisted pair биш бөгөөд analog, тоон буюу digital, дотоод сүлжээний (LAN) алинд нь залгагдахаас хамаарч өөр өөр холболтын кабельтай байдаг байна.
Serial Cable - RS-232 кабель

RS-232 кабелыг компьютерийн сериал портонд гадуур модем залгахад ашигладаг. RS-232 сериал кабелыг паралель кабельтай харьцуулахад нэгж хугацаанд дамжуулах битийн хэмжээ нь бага байдаг. Сериал кабель нь битүүдийг нэг нэгээр дамжуулдаг бол паралель кабель нь битүүдийг олон замаар нэг зэрэг дамжуулдаг.

Гадуур модемыг COM1 буюу 9 хөлтийн сериал порт руу залгахад RS232 DB25M-9F кабель ашигладаг. DB9M-25F кабелийг 9 нүх бүхий модемын гаралтаас компьютерийн COM2 буюу 25 хөлтийн сериал порт руу залгахад хэрэглэгдэх кабелын хөрвүүлэгч толгой.

COM2 буюу 25 хөлтийн COM 2 сериал порт руу залгадаг RS232 DB25M-25F кабель DB9M-9F кабелийг 9 нүх бүхий модемын гаралтаас компьютерийн COM1 сериал порт руу залгахад хэрэглэнэ.

Сүлжээ
Хоорондоо холбогдсон компьютер, телефон, холбооны төхөөрөмжүүд нь нэг нь нөгөөдөө мэдээлэл, программ хангамжаа солилцох, хуваалцаж буй системийг сүлжээ гэнэ.
Сүлжээний хэмжээнээс хамаарч:
• LAN (Local Area Network): газарзүйн хязгаардлагдмал бүсэд хэрэглэгчдэд үйлчилдэг бие даасан сүлжээг хэлнэ. Энд ???????? дотор нэг байгууллага, байшинд ашиглана.
• MAN (Metropolitan Area Network) газарзүйн тодорхой мужийг хамарсан сүлжээ. Гар утас нь MAN-ийн жишээ.
• WAN (Wide Area Network) газарзүйн байршил харгалзахгүйгээр бий болсон сүлжээ.

Сүлжээний үйлдлийн систем.
Сүлжээний компьютерүүдийг хооронд холбох хандалтыг зөвшөөрөх, хэрэглэгчдийн таньж буйг терминал танигчаар танихыг шаарддаг.Тухайлбал: Netware юм. Мэдээж энэ үйлдлийн систем нь ажиллахын тулд суурь үйлдлийн системийг суулгасан байх шаардлагатай.

LAN Manager – OS/2
LAN tastic – DOS, Windows

Host, Node, Server, Client
Host компьютер гэдэг нь сүлжээг бүхэлд нь хянаж удирддаг төв компьютерийг хэлнэ. Node гэж тухайн сүлжээнд холбогдсон төхөөрөмжийг хэлнэ. LAN-ий хувьд Host нь server – ийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Сервер гэдэг нь олон компьютер терминалуудын хувьд өгөгдлийн бааз, программыг барьж байдаг компьютер юм. Энэ компьютер, терминал, workstation-ийг client гэнэ.